معرفی گل فشان چابهار

نوشته : یوسف محتشمی

گل  فشانها  از پدیده های  زیبا ، دیدنی  و بدیع  هستند که تعدادی از آنها در منطقه چابهار وجود دارند .  معروفترین  گل فشانهای چابهار   در فاصه 95 کیلومتری جاده چابهار به جاسک  و در  مجاورت روستای   تنگ از توابع بخش کهیر شهرستان کنارک  واقع شده اند .  این گل فشانها   شامل سه تپه   می باشند که یکی از انها از دو عدد دیگر مرتفع تر و فعال است و دو تپه دیگر گویا  فعالیت  گل افشانی در انها مشاهده نمی شود  هرچند آنچه مسلم است آنکه در برهه ای از زمان آنها نیز   فعالیت گل افشانی داشته اند.

 این گل فشانها  از دید گاه مردم  محلی  به نامهای مختلفی نامیده می شوند  مانند: گل پر (Gelpor) بوتن(Bootten)  گل پاشان( Gel pashan)  و ناپک (Napag) .

 گل فشانها  در 41 ساحل و 21 حاشیه دریا  در دنیا پراکنده اند. بر اساس  داده های زمین شناسی  و ژئو فیزیک  در 24 منطقه ساحلی  گل فشان  وجود دارد  . تقریباً 1100 گل فشان در  سواحل کم عمق  فعالیت دارند.  گل فشانها اغلب در  قاره های آسیا ، اروپا، و امریکای شمالی  و جنوبی  مشاهده شده اند.

 در قاره آسیا آذربایجان با بیشترین  تعداد گل فشان 1700  بیشترین تعداد و  را دارا می باشد در ایران  بیش از 25   گل فشان تخمین زده می شود.  که 13 عدد از انها در مسیر بین چابهار  و جاسک واقع شده اند. و 5 عدد گل فشان فعال و  چند گل فشان غیر فعال نیز  در  حد فاصل  بندر بریس و پسابندر  در خلیج گواتر  وجود دارند.[1]

 می توان از سایر گل فشانها  سایدوژ  در اندونزی ، گل فشان  زینگ در چین ، گل فشان اراکان کاست در میانمار  گل فشانهای فعال  کشور تایوان  و گل فشانهای  جزیره ادامان را نام برد.  مهم ترین و  معروفترین  گل فشانهای  اروپا  عبارتند از  برکا در رومانی  آپنین در ایتالیا.

 مهم ترین  گل فشانهای   قاره آمریکا:  عبارتند از  شورب، کالاواسی، اسمیت ریج ،  یلو استون  و تولومو ( بین مرز کشورهای بولیوی  و آتلانیکو) [2]

نحوه تشکیل گل فشانها  بیشتر به  منشاء و نوع انها بستگی دارد  . اصولاً دو نوع گل فشان در دنیا وجود دارد  یکی گل فشانهای سرد  که منشاء تکتونیکی دارند و دیگری  گل فشانهای گرم که عوارض بعدی آتشفشانها محسوب می شوند.[3] گل فشان چابهار دارای منشا تکتونیکی و از نوع سرد است یعنی آتشفشان در پیدایش آن نقشی نداشته است  و  حاصل فعالیت تکتونیکی  و بر اثر  حرکات  ناشی از فرورانش  پوسته اقیانوسی  کف دریای  عمان  به زیر پوسته  قاره ای  به وجود  آمده اند  این گل فشانها جوان بوده  و آغاز  پیدایش انها  به  30 الی 40 هزار سال  پیش باز میگردد.[4].رسوب گذاری سریع گل و سیال ماندن آبهای درون آن به همراه فشار وارده از پایین موجب می شود که آب و گل به همراه گاز به

 بیرون پرتاب شود .گاز گل فشان چابهار از نوع متان و رنگ گل آن خاکستری تیره و گاه روشن است .قطره حباب آن 30 سانتی متر که نسبت به همه گل فشانهای کشور بزرگتر است .همچنین بطور متوسط از 15 تا 600 و در هر بار 3 تا 5 لیتر حباب به بیرون پرتاب می شود عمر حباب ها چند ثانیه است و گل گل افشان چابهار غلیظ تر از گل های دیگر گل فشانهاست. دمای گل خروجی سردتر از دمای محیط اطراف است وتقریبا حالت قلیایی یا خنثی دارد و مزه آن شور است.
با توجه به مطالعاتی که انجام گرفته گل گل فشان محتوی تورب ،گل های مواد نفتی ،گوگرد و غیره است.این گل ها دارای ترکیبات ارگانیک بوده وهیچ گونه ماده سمی در آن مشاهده نمی شود.[5]

گل فشانها علاوه بر اینکه بعنوان پدیده های زمین شناسی مطرح هستند از نظر گردشگری نیز حائز اهمیت هستند.

 صنعت گردشگری   که در سالهای اخیر فعال  شده به ویژه  توجه به پدیده های  زمین شناسی  و شناخت  بیشتر  آنها  امروزه گرایشی  از صنعت اکو توریسم  به شمار می اید.

 یکی از پدیده هایی  که می توان به آن اشاره کرد  گل فشان است  که از جنبه های  مختلف  نیز قابل  توجه است . این پدیده با خروج  مواد همراه با گاز  از زمین  که شکلهای خاصی  را به وجود می اورند  سبب جلب گردشگران  می شوند. 

از ان جمله می توان به  گل فشان  کالیستو گارا  را نام برد  که به دلیل وجود چشمه  آب معدنی در  کنار  آن مسئولین  با استفاده از این  موقعیت  حمامهایی را احداث  کرده اند  . برخی از  از گردشگران  ضمن بازدید  از فعالیت  گل فشان  و به دلیل  داشتن ویژگیهای درمانی   از تاسیسات  تعبیه شده آن  جا استفاده میکنند.

مثال دیگر منطقه گل فشانهای کشور اذربایجان است  که سالیانه  پذیرای  بسیاری از بازدید کنندگان  علاقمند به پدیده های زمین شناسی است.

گل درمانی:گل درمانی از جمله مباحثی  است که قدمتی دیرینه دارد  و در چند  دهه اخیر کم رنگ شده بود  ، ولی امروزه  از جایگاه  ویزه ای برخوردار  است . بسیاری از پزشکان  پی به اثر بخشی آن برده اند  . زیرا  در گل و لجن ، مواد معدنی  و الی  وجود دارند که در بهبود  بیماریهای پوستی  و دردهای                                  

   کرم تولید شده از گل فشان                                 ماسک تولید شده از گل فشان

مفصلی  موثر است . امروزه در کشور  های اروپایی نظیر ایتالیا  واحدهای صنعتی  ،بهداشتی  وزیبایی با استفاد از  گل ، کرمهای  پوست تولید می کنند  براساس تحقیقات  محقققان به علت وجود  سولفور و مواد آلی  در گل  بسیاری از بیماریهای پوستی  نظیر اگزما ، آگند  و تراوش  بیش از حد چربی  از منافذ پوست  بهبود می بخشد  از جمله می توان به  گل فشان اذربایجان را نام برد که از محل بازدید ها و گل درمانی   تعداد بسیاری از مردم به انجا رجوع می نمایند و  آن منطقه  بعلت وجود گل فشان از درامد سرشاری سود می برد.

خواص درمان ی گل افشانهای برای درمان بیماریهایی مانند دردهای مفاصل  و ستون  فقرات ، سفتی مفاصل ، بیماریهای عصبی ، مراحل اولیه تنگی عروق  و انقباضات عضلانی ، و بیماریهای زنان  بسیار سودمند است گفته می شود  که استحمام  کردن  در گل فشانها  به خاطر  وجود عناصر  شیمیایی خاص  در ترکیبات  آنها  برای پوست  بسیار سودمند است  و باعث جوان کردن پوست  انسان و بهبود  ناراحتی های پوستی  می شود( محی الدین احراری و ژیلا  شاهرخی)

صابون تولید شده از  گل ، گل فشان

از نظر مردم بلوچ نیز گل های گل فشان دارای خواص درمانی بوده  و  جهت  درمان پاره از امراض  در درون گلهای گل فشان غلطیده و معتقدند که  این عمل دارای خواص درمانی می باشد.

پانوشت:

1-    تکامل مکران ساحلی  طی کواترنری پسین- احمد معتمد و محمد رضا غریب  پژوهشهای جغرافیایی  شماره64 صص77-87

2-    پدیده گل  فشان و  و اثرات  زیست محیطی  آن (جلال فصل بهار و شوکا فصل بهار

3-     همان

4-    زمین گردشگری چابهار  محی الدین احراری  و ژیلا شاهرخی  خرگردی

5-    پورتال  منطقه آزاد  تجاری  صنعتی چابهار